29/10/2013: De keerzijde van de medaille…

Onteigeningen…

Afscheid nemen van een land of stad moet je doen in schoonheid. We besluiten dan ook om op de laatste avond voor het definitieve vertrek ons onder te dompelen in een zee van licht.

Als er één plek is in de Chinese hoofdstad waar je dat letterlijk kan opvatten, dan is het wel in het uitgestrekt Olympisch Park. Hier staan de meeste gebouwen die onderdak boden aan de sporten van de Olympische Spelen in 2008. De bouw van het Olympisch dorp is nu een toeristische trekpleister geworden, niet in het minst door de aanwezigheid van enkele wel zeer opvallende bezienswaardigheden. Het meest in het oog springend is ongetwijfeld het Nationaal Stadion, in de volksmond beter bekend als het Vogelnest. De benaming verwijst naar de vorm van het bouwwerk. Het heeft inderdaad iets weg van een nest. Benieuwd hoe lang architecten op dit ei hebben zitten broeden? Een ander pronkstuk is het Nationaal Aquatisch Centrum, ook wel eens de Waterkubus (Water Cube) genoemd. De naam is ontleend aan zijn vorm en het feit dat het zwemstadion hier werd ondergebracht. De pronkstukken van architecturale kunst krijgen nog een extra dimensie bij valavond. Wanneer de dag de nacht raakt, wordt het volledige complex omgedoopt tot een lichtstad. Het Vogelnest baadt in een oranje gloed, terwijl de Waterkubus omgeven wordt door tinten van blauw. Ook rondom rond trekt sfeerlicht de aandacht. Overal waar je kijkt, zie je futuristische kunstwerken die met de regelmaat van de klok een andere gloed uitstralen.

De feeërieke verlichting verdoezelt evenwel de andere zijde van de Olympische medaille. Om dergelijke grootschalige bouwprojecten te realiseren, moeten vaak hele woonwijken verdwijnen. Onteigening is hier schering en inslag. Door de zeer geringe inspraak van de lokale bevolking kunnen projectontwikkelaars vaak ongestoord hun megalomane bouwprojecten realiseren. De bouw van de gigantische en controversiële waterkrachtcentrale en stuwmeer (de Drieklovendam) in de centraal gelegen provincie Hubei is daarvan wellicht het meest sprekende voorbeeld. De bouw leidde tot de massale verhuizing van maar liefst 1,5 miljoen inwoners. Hele dorpen en steden worden van de kaart geveegd en moeten wijken voor prestige projecten.

Vaak wordt er weinig ruchtbaarheid gegeven aan deze vorm van verplichte onteigening. Toch haalde eind vorige jaar een Chinees koppel in de westelijke Chinese provincie Zhejiang het wereldnieuws. Hun vijf verdiepingen tellend huis midden op de snelweg werd gezien als een symbool van verzet tegen de oneerlijke en te lage compensatiebedragen door de Chinese overheid. De autoriteiten lieten het niet aan hun hart komen. De autostrade werd aangelegd en het huis was blijven staan, omringd door asfalt. Uiteindelijk bezweken de bewoners aan de druk van de regering en werd hun kostbaar stulpje met de grond gelijk gemaakt. Sinds 2011 bestaat er een wet waarbij er voor een gedwongen uitwijzing een rechterlijk bevel nodig is. Het gebruik van geweld of dwang is verboden, al blijft het vaak voorkomen. De voorbije jaren werd er zelfs een naam bedacht voor de woningen van de bewoners die zich verzetten tegen onteigening. Ze kregen de toepasselijke naam ‘spijkerhuizen’, omdat ze zo lastig te verwijderen zijn. Wanneer we terugkeren naar ons inmiddels vertrouwd hotel, vraag ik me af hoeveel huizen, dorpen en steden nog zullen verdwijnen.

China is in volle ontwikkeling, maar de prijs die de Chinezen ervoor moeten betalen is vaak schrijnend groot. We hebben slechts kennis gemaakt met een fractie van het land, de metropool Beijing, maar de kennismaking was zondermeer confronterend te noemen. Eén ding staat vast, ooit keren we hier nog eens terug!