Mao Zedong: icoon voor het leven?
De ene keer staat hij op foto, de andere keer op een schilderij. De ene keer staat hij potsierlijk recht, de andere keer ontspannend zittend. Eén ding hebben de beeltenissen van de iconisch gewezen leider Mao Zedong gemeen: de blik. In welke materie of in welke positie hij ook wordt afgebeeld, steeds is z’n blik even stuurs. Een blik die over de hoofden heen kijkt, alsof elke voeling met het aardse is verdwenen. Zelfs 37 jaar na z’n dood (1976) is Mao alomtegenwoordig in het Chinese straatbeeld. Hoe meer ik mij verdiep in de geschiedenis van het land, hoe meer ik me verwonder over deze verering. Anno 2013 wordt Mao nog steeds op handen gedragen en is hij voor velen nog steeds een volksheld.
De geschiedenis schetst evenwel een minder fraai beeld van de revolutionaire stichter van de Chinese Volksrepubliek. Als bevrijder ontpopte hij zich al snel tot megalomane rode keizer die zich liet kenmerken door een ongebreideld egoïsme, machtshonger en een keizerlijke levensstijl. Voor Mao was revolutie voeren geen etentje met gasten. De macht kwam immers uit de loop van een geweer. Maar machtshonger kost geld. Die vond hij door de boeren over de kling te jagen en grote delen van de oogst af te romen. Hele wagonladingen graan en ander voedsel spoorden naar de Sovjet-Unie, in ruil voor hulp bij de opbouw van een eigen wapenindustrie. Dat dit ten koste ging van de bevolking die op die manier onder de armoedegrens terecht kwam, liet hem totaal koud.
Eind de jaren vijftig wou hij zijn land uitbouwen tot een grootmacht. Om dit te realiseren, industrialiseerde hij de landbouw. Voedselexporten wou hij verveelvoudigen. Zijn tactiek: gewassen met heet en koud water behandelen om zodoende wonderoogsten te behalen. De staatspropaganda liet uitschijnen dat zijn landbouwbeleid succesvol was. De werkelijkheid toonde echter een heel ander beeld. De gewone Chinees had amper iets te eten en tussen 1958 en 1961 crepeerden er maar liefst 38 miljoen mensen. Mao gaf zich als een rode keizer ondertussen over aan danspartijen en concubines.
Mao verloor evenwel het vertrouwen van de president Liu Shaoqi. Zijn gezichtsverlies was van korte duur, want vijf jaar later nam Mao wraak met zijn terreurcampagne ‘de Culturele Revolutie’. Nog eens miljoenen burgers werden de dood in gejaagd. Geschat wordt dat onder zijn terreur 70 miljoen doden vielen. Geen enkel politiek leider heeft ooit zoveel slachtoffers gemaakt in eigen land.
Het is maar de vraag of de eind vorig jaar aangetreden nieuwe president en leider van de Communistische partij, Xi Jingping, het icoon van China, Mao Zedong, van de troon kan stoten. Misschien als hij zijn belofte om paal en perk te stellen aan de corruptie binnen zijn eigen partij weet hard te maken. Zo heeft hij zijn partijfunctionarissen opgelegd dat ze zich niet langer mogen verrijken en dat ze er een sobere levensstijl op moeten nahouden. De voorbije maanden kwamen in ieder geval al tientallen schandalen van machtsmisbruik en corruptie binnen de Communistische partij aan het licht. De angst zit er bij vele ambtenaren en hooggeplaatste politici in ieder geval erg in. Luxe auto’s en riante optrekjes worden stilletjes, maar in allerijl van de hand gedaan in de hoop om minder op te vallen in het straatbeeld.
Toch blijft het koffiedik kijken of de nieuwe machtigste man van China, Xi Jingping zal slagen in zijn aangekondigde hervormingen. Zo wil hij de economie meer richten op binnenlandse consumptie en minder op buitenlandse export. Daarnaast wil een soort voedselagentschap in het leven roepen, maar ook de aanpak van de vervuiling staat hoog op de agenda. In ieder geval erft hij een land waar er nog werk aan de winkel is. Zo vertraagt de economische groei nog steeds (7,5% van wat ooit 10 à 11% bedroeg), wordt de gapende kloof tussen arm en rijk alsmaar groter en kampt het land met een gigantische grond- en luchtvervuiling.
Alle goede intenties ten spijt, zal hij moeten afrekenen met een stugge bureaucratie die ongetwijfeld een rem zal zetten op zijn hervormingsplannen. Daarenboven zal de leiding in de toekomst meer en meer te maken krijgen met een steeds kritischer bevolking. De online gemeenschap in China is nu 8x zo groot als in 2003, bij de vorige machtsoverdracht. Het zijn een groep mensen die krachtige maatregelen verwachten tegen alle mistoestanden. Als onbesproken blad krijgt de president bij de gewone man in de straat voorlopig het voordeel van de twijfel. Maar één ding is een feit: het Chinese volk snakt naar verandering. Hun kersverse leider is daarbij hun nieuwe hoop. Benieuwd of hij de verwachtingen zal kunnen inlossen.